Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych i kolanowych
Choroba zwyrodnieniowa to najczęstsza przewlekła choroba układu ruchu. Polega na postępującym uszkodzeniu wszystkich struktur stawu – przede wszystkim chrząstki stawowej, ale również kości podchrzęstnej, błony maziowej, więzadeł i mięśni.
Wbrew dawnemu przekonaniu nie jest to tylko efekt „zużycia z wiekiem”, lecz złożony proces biologiczno-mechaniczny, w którym znaczenie mają zarówno przeciążenia mechaniczne, jak i mikrozapalenie w obrębie stawu.
Choroba zwyrodnieniowa ma charakter wieloczynnikowy.
Główną rolę odgrywa współdziałanie czynników mechanicznych, biologicznych i metabolicznych.
-
Wiek – z upływem lat chrząstka traci swoją elastyczność, traci zdolność do regeneracji
-
Otyłość – zwiększone obciążenie mechaniczne stawów. Tkanka tłuszczowa produkuje nadmierną ilość czynników prozapalnych, które dodatkowo nasilają proces chorobowy.
-
Urazy i operacje – uszkodzenia w obrębie wewnętrznych struktur stawu kolanowego , złamania w obrębie stawu kolanowego i biodrowego zwiększają ryzyko wczesnej choroby zwyrodnieniowej .
-
Wady biomechaniczne – dysplazja panewki biodra, konflikt udowo-panewkowy (FAI), koślawość lub szpotawość kolan.
-
Przeciążenia – wieloletnia praca stojąca, kucanie, klęczenie, dźwiganie ciężarów, sporty kontaktowe i biegowe.
-
Stany zapalne niskiego stopnia – w stawie aktywują się mediatory zapalne (które przyspieszają rozpad macierzy chrząstki.
-
Zespół metaboliczny i cukrzyca – zaburzenia glukozy i lipidów zwiększają stres oksydacyjny i uszkadzają chondrocyty.
-
Predyspozycje genetyczne i rodzinne
-
Hormony – po menopauzie spadek estrogenów obniża odporność chrząstki na przeciążenia.
Chrząstka stawowa w zdrowym stawie działa jak amortyzator: rozkłada nacisk, umożliwia płynny ruch i chroni kość. Gdy procesy niszczenia przeważają nad odbudową, chrząstka traci elastyczność, staje się chropowata i pęka.
Odsłonięta kość ulega stwardnieniu (sklerotyzacji) i tworzy wyrośla kostne – osteofity, które ograniczają ruchomość i powodują ból. W stawie rozwija się również stan zapalny błony maziowej, odpowiedzialny za obrzęk i uczucie sztywności.
Z czasem dochodzi do:
-
utraty amortyzacji i tarcia powierzchni kostnych,
-
reaktywnego bólu i napięcia mięśniowego,
-
zaburzenia osi kończyny,
-
ograniczenia zakresu ruchu i deformacji stawu.
W stawie biodrowym proces ten prowadzi do bólu w pachwinie i okolicy uda często z promieniowaniem do kolana , ograniczenia ruchomości, a w stawie kolanowym – do bólu podczas codziennej aktywności , przy wchodzeniu po schodach, uczucia „zacinania się” kolana i obrzęków.
-
Ból stawu podczas ruchu i obciążenia – początkowo po dłuższym wysiłku, później również w spoczynku.
-
Sztywność poranna lub po siedzeniu – ustępująca po kilkunastu minutach.
-
Ograniczenie zakresu ruchu i uczucie trzeszczenia („chrzęstów”).
-
Obrzęk i uczucie niestabilności.
-
W zaawansowanym stadium: ból nocny, deformacja stawu, utykanie.
Ból w pachwinie, promieniujący do uda lub kolana
Trudność w zakładaniu skarpet, skrętach, siadaniu w samochodzie
Ograniczenie rotacji i zgięcia biodra
Ból podczas wchodzenia po schodach, wstawaniu z krzesła, kucaniu
Nawracające obrzęki, uczucie blokowania ruchu, ograniczenie ruchomości stawu
W późniejszych etapach – zaburzenia osi: koślawość/szpotawość
-
Rehabilitacja i ćwiczenia terapeutyczne
Regularny ruch poprawia ukrwienie chrząstki i wzmacnia mięśnie stabilizujące staw.
Zaleca się ćwiczenia wzmacniające, rozciągające i propriocepcyjne pod opieką fizjoterapeuty. -
Edukacja pacjenta i redukcja masy ciała
Utrata 5–10 % wagi może zmniejszyć dolegliwości bólowe kolana nawet o 30–50 %.
Ważne jest także unikanie przeciążeń i dostosowanie aktywności do możliwości stawu. -
Farmakoterapia- leczenie objawowe ( leki przeciwbólowe i przeciwzapalne ) dobierane jest indywidualnie, adekwatnie do nasilenia bólu, zakresu ograniczeń funkcjonalnych oraz chorób współistniejących.
-
Zastrzyki dostawowe
-
Sterydy – przy silnym bólu i zaostrzeniu, krótki efekt (do 4 tygodni).
-
Kwas hialuronowy (HA)
-
Osocze bogatopłytkowe (PRP)
-
-
Fizykoterapia i metody wspomagające
Krioterapia, pole magnetyczne, laseroterapia – jako uzupełnienie programu ćwiczeń.
-
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego lub kolanowego (THA / TKA) – całkowita wymiana zniszczonego stawu; zapewnia znaczną poprawę jakości życia i powrót do aktywności.
-
Endoproteza jednoprzedziałowa kolana (UKA) – przy zwyrodnieniu ograniczonym do jednego przedziału.
-
Osteotomia korekcyjna – u młodszych, aktywnych pacjentów w celu odciążenia uszkodzonego obszaru.
Nowoczesne techniki operacyjne, w tym procedury małoinwazyjne i protokoły fast-track, pozwalają skrócić pobyt w szpitalu i przyspieszyć rehabilitację.
Profilaktyka
Choć procesów starzenia nie da się zatrzymać, można znacznie zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby poprzez m.in:
-
utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
-
regularną aktywność fizyczną w odciążeniu,
-
unikanie długotrwałego dźwigania ciężarów , przeciążenia stawów
-
prawidłowe i skuteczne leczenie urazów kolan i bioder,
-
wzmacnianie mięśni
-
kontrolę chorób metabolicznych (cukrzyca, nadciśnienie, otyłość brzuszna).
Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych i kolanowych to złożony proces obejmujący wszystkie struktury stawu – chrząstkę, kość, błonę maziową i mięśnie.
Wczesne rozpoznanie oraz kompleksowe leczenie – obejmujące rehabilitację, zmianę stylu życia i odpowiednio dobrane leki – pozwalają znacząco zmniejszyć ból, poprawić ruchomość i zachować sprawność przez wiele lat.
Dobór terapii zawsze odbywa się indywidualnie, w zależności od nasilenia bólu, stopnia zmian zwyrodnieniowych oraz potrzeb pacjenta.
W łagodniejszych przypadkach skuteczne są metody zachowawcze, natomiast w zaawansowanych chorobach coraz częściej stosuje się małoinwazyjne techniki endoprotezoplastyki biodra i kolana.
Postęp nowoczesnej ortopedii pozwala przeprowadzać zabiegi z użyciem precyzyjnych technologii, co zmniejsza ryzyko powikłań, skraca rekonwalescencję i przyspiesza powrót do aktywności.
Jeśli odczuwasz ból kolana lub biodra, sztywność stawu czy trudności w poruszaniu się – nie zwlekaj z konsultacją ortopedyczną.
Wczesna diagnostyka i indywidualnie dobrane leczenie pozwalają skutecznie zatrzymać postęp choroby i wrócić do życia bez bólu.